بررسي وضعيت غذاهاي آماده در گفتگو با كارشناسان و مسوولان
دکتر مرندي، عضو كميسيون بهداشت مجلس و رئيس فرهنگستان علوم پزشكي، با اشاره به وضعيت نامناسب ارايه فست‌فودها در کشور مي‌گويد: «نحوه آماده‌سازي، طبخ و نگهداري فست‌فودها به‌گونه‌اي است که سلامت افراد را به خطر مي‌اندازد و اگر مردم نسبت به اين خطرات آگاهي داشته باشند، مي‌توانند تا حدود زيادي از اين خطرات در امان باشند.» وي نصب برچسب ميزان کالري را يکي از راهکارهاي افزايش آگاهي‌هاي مردم مي‌داند و دراين‌باره مي‌افزايد: «متاسفانه برچسب‌هاي ميزان کالري‌اي که در حال حاضر روي موادغذايي نصب مي‌شود به‌صورت ناخوانا و ريز بوده و در برخي موارد نيز غيردقيق است.»
دکتر مرندي، تخصصي بودن اين برچسب‌ها را نيز مشکل‌ساز مي‌داند: «برچسب‌هاي ميزان کالري بايد براي عموم قابل فهم باشد و استانداردهاي هر کدام نيز در کنارشان درج شود تا براي مردم قابل‌استفاده باشد.»
عضو کميسيون بهداشت مجلس شوراي اسلامي با تاکيد بر نقش رسانه‌ها در زمينه فرهنگ‌سازي جهت کنترل مصرف فست‌فودها مي‌گويد: «صداوسيما بايد با ساخت برنامه‌هاي مناسب در اين زمينه نقش پررنگ‌تري را در آگاه‌سازي مردم بر عهده بگيرد.»
نظارت بر اماکن غذايي کافي نيست
نظارت بر اماکن عرضه‌کننده فست‌فودها، يکي از موارد مهم جهت حفظ سلامتي افراد جامعه است تا سلامت مردم قرباني منافع و سود شخصي صاحبان فست‌فودها نشود. اين موضوعي است که دکتر انوشيروان محسني‌بندپي، نايب‌رييس کميسيون بهداشت مجلس بر آن تاکيد دارد و با ابراز نارضايتي از وضعيت بازرسي از اماکن عرضه‌کننده موادغذايي مي‌گويد: «نظارت بر اين اماکن هم از لحاظ کمي محدود است و هم کيفيت رضايت‌بخشي ندارد.»
وي در ادامه مي‌گويد: «کمبود نيروي متخصص و نيروي انساني يکي از مشکلات اين بخش است و تا زماني که اين مشکل برطرف نشود نمي‌توان به اجرايي‌شدن قانون‌ها در اين بخش خوشبين بود.»
دکترمحسني بندپي با اشاره به اينکه مصرف فست‌فود ميان مردم به يک فرهنگ تبديل شده است، مي‌گويد: «در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي دولت موظف شده بود جهت ارتقاي وضعيت سلامتي مردم و حفظ سلامت آنها و کنترل بيماري‌ها، سبد مطلوب غذايي را تبيين کند که اگر چه گام‌هايي در اين زمينه برداشته شد، اما آگاه‌سازي مردم به خوبي صورت نگرفته است و در اين زمينه نيازمند يک نهاد قوي و متخصص براي ارتقاي فرهنگ تغذيه‌اي مردم هستيم.»
وي در ادامه مي‌افزايد: «يکي ديگر از مواردي که در قانون انديشيده شده بود، تشکيل شوراي عالي سلامت و امنيت غذايي است که قرار بود چنين مواردي در اين شورا مورد بررسي قرار گيرد.»
او با تاکيد بر اينکه موارد مرتبط با سلامت در برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي پيش‌بيني شده است، مي‌گويد: «اميدوارم با اجرايي‌شدن اين برنامه، وضعيت تغذيه‌اي مردم بهبود يابد و از ميزان مصرف غذاهاي مضر سلامت همچون فست‌فودها کاسته شود زيرا در اين برنامه جهت بهبود ميزان تغذيه مردم و کيفيت آن موارد خوبي انديشيده شده است.»
دکترمحسني بندپي با اشاره به اينکه سلامت يک وظيفه حاکميتي است از آمادگي مجلس براي تصويب قوانين مورد نياز در اين زمينه خبر مي‌دهد و با يک خبر خوش، گفته‌هاي خود را به پايان مي‌برد: «در حال حاضر، مشغول تدوين قانون جديد مواد خوراکي، آرايشي و بهداشتي هستيم که اين قانون بسياري از خلاهاي موجود را پر مي‌کند و قانون قبلي را که داراي برخي مشکلات بود مورد اصلاح قرار مي‌دهد.»
طرح جامع بازرسي در دست تهيه است
سيدرضا غلامي، رييس اداره بهداشت موادغذايي و بهسازي اماکن عمومي وزارت بهداشت که اداره تحت امرش وظيفه نظارت بر اماکن غذايي را بر عهده دارد در زمينه نظارت بر وضعيت بهداشتي رستوران‌هاي فست‌فود مي‌گويد: «نظارت بر اماکن غذايي توسط بازرسان بهداشت محيط به طور مستمر انجام مي‌شود و انتظار ما اين است که هر فصل يکبار اين بازرسي انجام شود. در شهرهاي کوچک اين امر انجام مي‌شود ولي در شهرهاي بزرگ بازرسي‌ها به دليل کمبود نيروي انساني با مشکل مواجه است و تعداد آن به دليل محدوديت منابع کمتر است.» وي درباره مواردي که توسط بازرسان موردبررسي قرار مي‌گيرد، مي‌گويد: «در اين بازرسي‌ها بهداشت فردي کارکنان، تميزي تجهيزات، نگهداري موادغذايي و فرآيند طبخ براساس چک‌ليست‌هاي موجود مورد بررسي قرار مي‌گيرد ودر کنار اين بازرسي‌ها جهت استفاده از توان مردمي، ستاد فوريت سلامت و محيط کار را تشکيل داده‌ايم که مردم مي‌توانند هرگونه تخلف را از طريق شماره تلفن 09678 به وزارت بهداشت اطلاع دهند تا گروه ضربت با تخلف صورت گرفته برخورد کند.»
وي در ادامه مي‌افزايد: «طرح جامع بازرسي بهداشت محيط نيز در دست تهيه است که اميدوارم بتوانيم از ابتداي برنامه پنجم توسعه اجراي آن را آغاز کنيم و کيفيت بازرسي‌ها را ارتقا دهيم. در اين طرح جامع چک‌ليست‌ها را دقيق‌تر کرده‌ايم و حتي نوع نمک مصرفي يا روغن‌ها را نيز مشخص کرده‌ايم تا مشکل چک‌ليست‌هاي کنوني که بيشتر موضوعات مرتبط با بهداشت محيط را مورد توجه قرار مي‌دهد برطرف کنيم. در اصل سعي کرده‌ايم دستورالعمل‌‌هايي را که بر مصرف نمک يددار تصفيه‌شده يا روغن ترانس زير 10 درصد تصريح دارند، وارد چک‌ليست‌ها کنيم.»
رستوران‌هاي دوستدار سلامت ايجاد كنيم
تاسيس رستوران‌هاي دوستدار سلامت، يكي از راهكارهايي است كه متخصصان تغذيه جهت بهسازي وضعيت فست‌فودها بر آن تاكيد دارند. دكتر ربابه شيخ‌الاسلام، مدير موسسه «تغذيه، سلامت و توسعه» در اين‌باره مي‌گويد:«فرهنگ استفاده از فست‌فودها در جامعه ما نهادينه شده است و اين موضوع را بايد به عنوان يك واقعيت بپذيريم؛ واقعيتي كه داراي عواقب ناگواري است اما با انجام اقدام‌هايي مي‌توانيم اين عواقب را كاهش دهيم. يكي از اين اقدام‌ها توسعه رستوران‌هاي دوستدار سلامت است.» وي در خصوص ويژگي‌هاي اين رستوران‌ها مي‌گويد: «در رستوران‌هاي دوستدار سلامت از مواد اوليه مناسب استفاده مي‌شود، آشپزها و كارگران رستوران، شيوه‌هاي طبخ غذاي سالم را آموزش ديده‌اند، از روغن استاندارد و بدون اسيدهاي چرب استفاده مي‌شود، مصرف نمك، كنترل‌شده و محدود است و سبزي بيشتري مورد استفاده قرار مي‌گيرد.» شيخ‌الاسلام در ادامه مي‌افزايد: «بر اساس ماده 41 برنامه پنجم توسعه، وزارت بهداشت موظف شده كه با همكاري ارگان‌ها و سازمان‌هاي ديگر، ليست مواد غذايي مضر براي سلامت را اعلام كند كه اين موضوع براي من به‌عنوان يك متخصص اپيدميولوژي تغذيه جاي خوشحالي دارد، اما متاسفانه جريمه‌اي كه براي متخلفان در نظر گرفته شده بود در اصلاحيه‌هاي بعدي حذف شد.» وي با اشاره به كمبود نيروي انساني در زمينه نظارت بر اماكن عرضه فست‌فود مي‌گويد:«با استفاده از توان و نظارت مردمي مي‌توان بر اين مشكل فايق آمد.» مدير سابق دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت در ادامه پيشنهادي مي‌دهد: «وزارت بهداشت با استفاده از شوراياري‌ها، خانه‌هاي سلامت و معتمدان محلي بعد نظارتي خود را افزايش دهد.» وي از سوي ديگر تاكيد مي‌كند كه سياست اجبار به تنهايي كافي نيست و بايد با همكاري و جلب حمايت اصناف عرضه‌كننده فست‌فود از آنها خواسته شود كه نقش پررنگ‌تري را در اين زمينه برعهده بگيرند و به آنها در اين زمينه آموزش‌هاي لازم ارايه شود. همچنين مردم بايد ياد بگيرند غذايي را انتخاب كنند كه براي سلامت آنها مفيد باشد كه اين امور نيازمند عزم همگاني است.
نيازمند سازمان غذا و دارو هستيم
دكتر حسين حسني بافراني، عضو كميسيون بهداشت مجلس شوراي اسلامي نيز با اشاره به نابساماني‌هاي موجود در عرضه خوراكي‌هايي كه براي سلامت جامعه زيان‌آور هستند، مي‌گويد: «بحث نظارت حلقه مفقوده نظام سلامت در كشور است و در اين زمينه نيازمند تاسيس سازمان غذا و دارو هستيم تا بر اقلام خوراكي، دارويي و لوازم آرايشي‌اي كه در كشور مصرف مي‌شود نظارت و سختگيري بيشتري اعمال شود.» رييس كميته آموزش و پژوهش كميسيون بهداشت در ادامه مي‌افزايد: «سوسيس و كالباس‌هايي كه در كشور توليد مي‌شود داراي مواد نگهدارنده، نمك و چربي بالايي است كه بايد استانداردهاي موجود در اين زمينه بازنگري شود.» نماينده نايين، خور و بيابانك كه خود متخصص قلب و عروق است با اشاره به تغيير ذايقه مردم مي‌گويد: «فست‌فودها ذايقه مردم را تغيير داده‌اند، به‌گونه‌اي كه اگر غذايي چرب و شور نباشد، با استقبال مواجه نمي‌شود و شايد به همين دليل است كه ميزان مصرف غذاي سالمي مانند ماهي كه نه چرب و نه شور است، در كشور ما بسيار پايين است.» دكتر حسيني بافراني با ابراز تاسف از كاهش سن شيوع بيماري‌هاي قلبي و عروقي مي‌گويد: «سن ابتلا به بيماري‌هاي قلبي كه نيازمند عمل جراحي هستند در دنيا حدود 70 سالگي است ولي در كشور ما اين سن به 50 سالگي كاهش پيدا كرده است كه بايد هرچه سريع‌تر براي اين موضوع فكري كرد و كنترل مصرف فست‌فودها مي‌تواند يكي از راهكارهاي موثر در اين زمينه باشد.»
ساماندهي فست‌فودها در دستور كار وزارت بهداشت است
دكتر حامد پورآرام، كارشناس دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در پاسخ به اين پرسش كه وزارت بهداشت چه اقدام‌هايي جهت كنترل زيان رستوران‌هاي فست‌فود انجام داده است، مي‌گويد: «وظيفه ما در اين زمينه آگاهي بخشي و مداخلاتي است كه زيان‌هاي فست‌فودها را به حداقل برساند. در اين زمينه از يك سال پيش بحث ساماندهاي فست‌فود را در دستور كار داريم و تصميم داريم رستوران‌ها را بر اساس سلامت غذايي كه ارايه مي‌دهند، تقسيم‌بندي كنيم تا سطح سلامت مردم از طريق مراجعه به رستوران‌هايي كه داراي غذايي سالم هستند، افزايش يابد.» وي توجه به نوع روغن مورد استفاده، ميزان نمك مصرفي و نوع آن، نصب برچسب ميزان كالري در كنار تمام غذاها، استفاده از دوغ و لبنيات به جاي نوشابه و ارايه غذاهايي كه در آنها انواع سبزي به كار رفته است را از معيارهاي اين تقسيم‌بندي كيفي برمي‌شمارد و اضافه مي‌كند: «آيين‌نامه اين كار توسط شوراي عالي سلامت و امنيت غذايي در حال بررسي است و با تصويب اين شورا به مرحله اجرايي مي‌رسد.» وي اجباري شدن دوره‌هاي طبخ و تهيه غذاي سالم براي رستوران‌هاي ارايه‌دهنده غذاهاي فست‌فود را يكي ديگر از برنامه‌هاي دفتر بهبود تغذيه عنوان مي‌كند.